ŹRÓDŁA IKONOGRAFICZNE
Mikołaj Szydłowiecki (młodszy) (ur. 1480, zm. 1532), herbu Odrowąż; podkomorzy nadworny, podkomorzy krakowski, kasztelan radomski, krajczy wielki koronny i podskarbi wielki koronny, starosta gostyniński, radomski, lelowski, oświęcimski, szydłowiecki oraz zatorski.
Tak pisał o nim Jan Długosz:
W parze z tem wychowaniem religijnem, ręką matki zapewne głównie kierowaniem, szło umysłowe, a obok niego fizyczne, więc zapasy i gonitwy rycerskie, ćwiczenia we władaniu włócznią, w których ponad wszystkich swych starszych braci celował Mikołaj.
[...] był bowiem w ramieniu silny, w ręku dzielny, w ruchach szybki, zręczny i żywy, zwinny, nie miał nikogo sobie równego w zabawach rycerskich, ani wśród nieprzyjaciela, ani wśród braci. We władaniu zaś włócznią przewyższał tak braci, jak i wielu swoich towarzyszy.
W 1497 r. wziął udział w wyprawie mołdawskiej u boku Jana Olbrachta, w czasie odwrotu został ranny w bitwie pod Koźminem.
Opis źródła
Samostrzelnik Stanisław, Liber geneseos illustris familiae Schidloviciae, Biblioteka Kórnicka PAN, MK 3641-3651, 1532.
Komentarz
Przedstawiając postać Stanisława autor podjął próbę archaizacji uzbrojenia, tyczy się to szczególnie gotyckiej zbroi skrzyńcowej popularnej przed połową XV w. oraz łebki z zasłoną, leżącej na ziemi. Naramienniki, nałokcice, taszki i nakolanki przedstawione zostały już w stylistyce renesansowej. Rękawice pozbawione są jakichkolwiek mankietów ponieważ widoczne są krawędzie zarękawia. Najprawdopodobniej w tej wersji część rękawicy jest pod nim schowana. Całość zbudowana jest z nachodzących na siebie folg (nitowania niewidoczne) zachodzących aż na koniuszki palców. Prawa rękawica jest nieco odmienna od lewej. Stanisław dzierży buzdygan oraz miecz długi.
Zbroja Jakuba została określona przez Zdzisława Żygulskiego, jako "zbroja o charakterze wczesnomaksymiliańkim". Typ hełmu spoczywającego na ziemi jest trudny do rozpoznania, nie wiadomo nawet czy jest to hełm typu zamkniętego czy otwartego. Ciekawy okaz stanowią "bezpalczaste rękawice" płytowe. W pochwie przypasanej do szorcy rycerza spoczywa miecz długi. Kopia z proporcem została oczywiście znacznie pomniejszona aby mogła zmieścić się w kadrze.
Krzysztof nosi zbroję maksymiliańską upiększoną o fantazyjne wzory naramienników i nałokcic. Na szorcę została nałożona plisowana spódniczka. Jest to wyobrażenie mało realistyczne.
Zbroja Piotra, konkretnie lewy naręczak jest być może przykładem wpływów włoskich na rozwój zbroi płytowej. Nie można tego jednak stwierdzić z pewnością, co wynika z takiego a nie innego ustawienia postaci. Widoczny w całości lewy naręczak, zwłaszcza płot wydaje się nieco większy, bardziej rozbudowany od prawego, taka asymetryczna konstrukcja zbroi charakterystyczna była właśnie dla zbrojmistrzów włoskich. Lata życia Piotra pokrywają się również z datacją asymetrycznych zbroi włoskiego pochodzenia.
Miniatura ta ukazuje także metalowe „ucho” przymocowane do krawędzi nabiodrka, przez które przewlekano skórzany rzemień do zamocowania nabiodrka na wewnętrznej stronie uda. Ciekawa jest też konstrukcja nakolanków, które nie posiadają widocznych folg, a co za tym idzie sugeruje ograniczoną możliwość zginania kolan. Możliwe że była to odmiana przeznaczona głównie dla kopijniczej jazdy. Podobne uwagi można odnieść do nakolanków Jakuba.
Mikołaj nosi zbroję analogiczną do zbroi Krzysztofa, z tym, że występują między nimi pewne ciekawe różnice. W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że jego zbroja jest przedstawiona zdecydowanie bardziej realistycznie. Cała zbroja posiada wyraźne cechy włoskie. Lewy naręczak jest zdecydowanie bardziej rozbudowany od prawego a konstrukcja obu rękawic jest całkowicie odmienna - taki właśnie asymetryzm konstrukcji, mający na celu zmniejszenie wagi zbroi przy jednoczesnym zachowaniu jej wytrzymałości jest cechą charakterystyczną płatnerzy włoskich.
Mikołaj nosi dwie zupełnie różne rękawice. Lewa bezpalczasta wykazuje podobieństwo konstrukcyjne do rękawic Piotra i Jakuba, a prawa posiada całkowicie odmienną budowę. Prawa rękawica widoczna jest od strony wewnętrznej i dzięki temu poznajemy jak ta strona wyglądała - jest to rzadkość w polskiej ikonografii XVI w. Przez środek dłoni przebiega dosyć szeroki metalowy pasek i kończy się na zgięciu palców. Górna strona chroni zaś palce, aż po same końce. Szczegółowo przedstawiono ochronę kciuka, która zbudowana jest z trzech różnej długości kawałków blachy. Najprawdopodobniej widać tutaj też mały wystający fragment skórzanego podbicia, do którego były przymocowane ruchome metalowe części - folgi.
Lewa rękawica częściowo pozbawiona ochrony palców w zestawie z pełną rękawicą prawą jest być może przesłanką wskazującą na używanie takiego połączenia przez kopijniczą jazdę. Lewa ręka trzymająca lejce oraz tarczę nie potrzebowała zapewne, aż takiej ochrony jak prawa dzierżąca broń zaczepną (kopia, miecz, itp.).
Marcin nosi przyłbicę z uniesioną zasłoną, zbroję o cechach maksymiliańskich oraz charakterystyczną dla landsknechtów broń sieczną, tzw. katzbalger.
Linki
Artykuł o rodzinie Szydłowieckich na Wikipedii
Artykuł o autorze Stanisławie Samostrzelniku na Wikipedii
Linki do treści źródła
Czytaj online w CBN
0 komentarze:
Prześlij komentarz